Czy ozonowanie pomieszczeń jest konieczne? Alternatywą jest dezynfekcja przez zamgławianie lub z pomocą lamp UV-C

Prosta alternatywa dla szpitali, laboratoriów, gabinetów - dezynfekcja przez zamgławianie, w przenośnym kanistrze

W tym artykule chcemy opisać trzy metody dezynfekcji pomieszczeń z naciskiem na to kiedy warto je stosować i jak wypada ich koszt. Będą to:

• Ozonowanie
• Zamgławianie
• Promieniowanie UV-C

Wszystkie metody znacząco się od siebie różnią, choć dwie pierwsze mają podobny schemat działania.

Odnośnie skuteczności biobójczej warto wskazać trzy argumenty:

1. Każda z tych metod dezynfekcji jest skuteczna wobec: B, F, V,
2. Żadna z nich zaś nie ma potwierdzonej skuteczności bójczej przeciwko przetrwalnikowym formom drobnoustrojów.
3. Producenci i niezależne instytuty nie prowadziły też badań wobec wirusów bezotoczkowych.

Z tych dwóch ostatnich powodów dezynfekcja przez zamgławianie, ozonowanie lub z pomocą promieniowania będzie skuteczna w ograniczonym zakresie i nadal ustępuje chemicznym metodom dezynfekcji powierzchni.

W skrócie o metodach dezynfekcji pomieszczeń - plusy i minusy:

• Ozonowanie – Jest skuteczna do dezynfekcji całego pomieszczenia, usunięcia rozmaitych zapachów, odoru i zawiesin w powietrzu. Jest najbardziej kosztowną z wymienionych tu metod doraźnej dezynfekcji. Swój koszt uzasadnia delegacją pracy do firmy zewnętrznej, która kompleksowo zabezpiecza dezynfekowane pomieszczenie. Zaś gdy chcecie Państwo dokonywać jej we własnym zakresie wymaga zakupu sprzętu, a czas pracowników też jest wysoki.
• Zamgławianie – Jest tańszym i prostszym odpowiednikiem ozonowania, w dodatku skutecznym. Wykonuje je pracownik, który zapozna się z instrukcją preparatu, ale w praktyce może to być każda osoba zatrudniona w firmie. Nie wymaga zakrywania sprzętu elektronicznego. Podobnie jak ozonowania dokonuje się go bez obecności ludzi, roślin i zwierząt w pomieszczeniu. Najważniejszym elementem procesu jest uszczelnienie pomieszczenia do dezynfekcji oraz odpowiednie wyliczenie potrzebnej substancji. Schemat podajemy zarówno w produkcie jak i niżej w tym tekście. Jest to bardzo dobra, doraźna metoda do dezynfekcji trudno dostępnych miejsc w niewielkich pomieszczeniach, pojazdach oraz dezynfekcji wyposażenia medycznego.
• Promieniowanie UV-C – stosowane w lampach przepływowych pozwala stale dezynfekować powietrze w pomieszczeniach, dzięki czemu stało się popularne podczas pandemii SARS-Cov-2. Warto podkreślić, że ta metoda działa podczas gdy w pomieszczeniu przebywają ludzie.
  Druga metoda dezynfekcji z pomocą promieniowania UV-C dotyczy dezynfekcji powierzchni. Stosuje się tutaj lampę na statywie która dezynfekuje powierzchnie w zasięgu 3 metrów przez 8 minut. Metoda ta ma ograniczone użycie i może być stosowana w gabinetach, do dezynfekcji sprzętu medycznego.

Omówimy teraz bardziej szczegółowo poszczególne metody dezynfekcji pomieszczeń

Ozonowanie – na ile jest skuteczne, wobec czego się je stosuje

W dobie światowej pandemii ozonowanie pomieszczeń, biur czy środków transportu zbiorowego zostało rozpowszechnione jako wysoce skuteczne działanie przeciwdziałające wirusom. Jednak potwierdzone badaniami czynniki dezynfekujące nie przemawiają za skutecznością ozonowania pod kątem wirusobójczym.

Ozon to silne reaktywny gaz, który jest znacznie cięższą odmianą tlenu i jest złożony z trzech atomów (O₃).  Trzeci atom cechuje skłonność do odłączania się i wchodzenia w reakcje z innymi związkami.

Wolny atom tlenu tym samym rozbija inne związki niszcząc je całkowicie. Jednocześnie po uwolnieniu atomu z ozonu zostaje jedynie czysty tlen.

Tym samym ozon wykazuje bardzo silne działanie, ale i jest wysoce nietrwały. 

Innymi słowy, ozon to aseptyczny silny utleniacz.

Jest skuteczny w procesie dezynfekcji i neutralizacji zapachów, ale należy zaznaczyć, że w wyższych stężeniach bywa niebezpieczny dla zdrowia żywych organizmów.

Bezpieczna dla człowieka zawartość ozonu w powietrzu to 0,12 mg/m³. Gaz wywiera wybitne nasilone działanie drażniące na spojówki i błonę śluzową dróg oddechowych.

 Ozonowanie stosuję się w celu pozbycia się:

• drobnoustrojów chorobotwórczych, bakterii, czy zarodników pleśni, wirusów otoczkowych
• usunięcia roztoczy powodujących liczne alergie,
• dezodoryzacji czyli usunięciu niepożądanych zapachów odzwierzęcych,
• dymu papierosowego, spalenizny, stęchlizny,
• zapachu farb, klejów czy lakierów,
• usunięcia zatęchłych zapachów charakterystycznych dla zalanych pomieszczeń,
• a także dekontaminacji pomieszczenia / pojazdu po osobach zmarłych, w tym zmarłych tragicznie.

W odpowiednich stężeniach ozonowanie to skuteczny sposób na pozbycie się insektów, takich jak: mrówki czy pchły.

 

Skuteczność ozonowania

Wspomniany wpływ zabiegu z użyciem gazu na mutujące wirusy jest w ciągłej fazie testów (aktualizacja 2021: i w stężeniach stosowanych podczas ozonowania pomieszczeń większość badań przemawia za skutecznością tej metody – po więcej informacji zapraszamy do przypisów).

O zwalczaniu wirusów w pomieszczeniach tą metodą donosił już artykuł z 2008  zamieszczony w amerykańskiej narodowej bibliotece medycznej.  Wykazano doświadczalnie, że ozon jest obiecującą metodą inaktywacji wirusów na powierzchniach, a odsetek przeżywalności wirusów na powierzchniach spadał wykładniczo wraz ze wzrostem dawki ozonu.

 

Proces ozonowania

Najczęściej do czynności ozonowania stosowanymi do tego celu są ozonatory przedmuchowe. Sam proces ozonowania nie wymaga siłowego nakładu pracy człowieka, jednak pomieszczenie musi zostać odpowiednio przygotowane, aby zabieg był skuteczny i nie zagroził zdrowiu.

Bezwzględnie podczas ozonowania w pomieszczeniu nie mogą przebywać ludzie, ani zwierzęta, należy także usunąć rośliny.

Koniecznie jest wyniesienie wyposażenia zawierającego gumę oraz szczelne zakrycie sprzętów elektronicznych ze względu na możliwe uszkodzenia.

W przypadku połączeń wentylacyjnych miedzy pomieszczeniami zaleca się uszczelnić wszelkie kratki, szczeliny czy szpary, dzięki czemu gaz nie przedostanie się do innych pomieszczeń i tym samym nie straci stężenia w przeliczeniu na m3. W pomieszczeniu powinny być zamknięte okna.

Ozon jako gaz dociera w trudno dostępne miejsca, tym samym w miejsca często omijane przez personel sprzątający.

Dodatkowo warto podkreślić, że im większa wilgotność, tym zabieg ozonowania jest efektywniejszy. Minimalny próg to 40% wilgotności względnej. Ozonowania nie należy stosować w środowisku gazów palnych oraz w pomieszczeniach, gdzie do pracy używane są narzędzia, które powodują płomień lub iskrę. Bezwzględnie przez zabiegiem powinny zostać usunięte przyrządy zabrudzone olejem lub smarem.

Ponieważ ozon jest znacznie cięższy od powietrza ozonator nie powinien podczas pracy stać na ziemi. Stężenie ozonu nie powinno być mniejsze niż 4,3 mg/m3, ponieważ znacznie wydłużałoby to czas dezynfekcji. Generator musi pracować zwykle kilka godzin. Czas zależy od wielkości pomieszczenia i wydajności urządzenia. Ponieważ ozon musi poniekąd rozpuścić się w powietrzu, potrzeba czasu, aby dotarł do wszystkich zakamarków Po zakończeniu procesu należy poczekać 2 godziny, aby wejść do pomieszczenia w celu gruntownego wywietrzenia. Dla pewności trzeba sprawdzić stężenie ozonu w powietrzu. Warto zaznaczyć, że nawet przy bezpiecznym poziomie, przez kilka dni może się utrzymywać charakterystyczny zapach.

W zakresie dezynfekcji, czyli eliminacji drobnoustrojów, skuteczność ozonowania szacuje się na poziomie 99%. Efekt uzyskuje się przez zastosowanie odpowiedniej dawki ozonu. Pozwala to uzyskać wystarczająco dużego stężenia w powietrzu jest zależne od możliwości technicznych generatora ozonu, które wymagają indywidualnego rozpatrzenia. Stąd też do wykonywania czynności ozonowania zaleca się zatrudnianie firm wyposażonych w wydajny osprzęt i posiadających doświadczenie.

Ceny usługi różnią się od rodzaju i powierzchni odkażanej przestrzeni, ale również czasu pracy generatora i wcześniejszego przygotowania pomieszczenia. Niektóre firmy oferują usługę płatną w zależności od godzin: 100 zł za pierwszą godzinę, a następne po 50 zł, inne przeliczają ceny w oparciu o metraż.  Wpływ na cenę ma wielkość miasta (czytaj konkurencyjność), ale również należy doliczyć koszt dojazdu.  Średnia cena z października 2021 wynosi ok. 100 zł netto za 20 m³.

Ozonowania nie można dokonywać, gdy w pomieszczeniu znajdują się ludzie, tym samym cena jest do dodatkowo uzależniona od pory ozonowania - rano i wieczorami jest drożej. Podobnie rozróżnia się pracę w dnie robocze, albo weekendy.  

Efekt ozonowania z pomocą gazów jest zawsze jednorazowy

Należy pamiętać, że uzyskany efekt dezynfekcji z wykorzystaniem gazów jest wyłącznie doraźny i nie jest trwały.

Ozon niszczy cząsteczki, które są obecnie w pomieszczeniu, ale nie chroni przed ponownym wtargnięciem patogenów, jak również nie usuwa źródeł problemów.

W zależności od potrzeb zabieg należy powtórzyć kilkakrotnie lub powtarzać regularnie.

Jeżeli zamierzacie Państwo korzystać z ciągłych metod dezynfekcji pomieszczeń to nic nie zastąpi tu ludzkiego sprzątania. Innymi słowy, dezynfekcja chemiczna nadal uznawana jest za najskuteczniejszą metodę dezynfekcji pomieszczeń.

 

Kolejną podobną metodą dezynfekcji pomieszczenia jest

Dezynfekcja powierzchni przez zamgławianie

Prostszą alternatywą ozonowania jest dezynfekcja przez zamgławianie przy użyciu małego, przenośnego kanistra.

Zabieg oparty jest o dyfuzję środka dezynfekcyjnego w powietrzu.  Dzięki rozpylaniu aerozolu za pomocą dyfuzora, zawarte w nim mikrocząsteczki środka dezynfekcyjnego docierają do miejsc trudno dostępnych.  Tym samym zabieg ma możliwość zastosowania:

• w salach operacyjnych i zabiegowych,
• izolatkach, salach pacjentów
• i na OIOM.
• skuteczne jest zamgławianie środków transportu medycznego, w tym ambulansów, pojazdów do przewozu próbek, zwłok,
• a także laboratoriów, gabinetów lekarskich czy stomatologicznych.
• metoda ta z powodzeniem jest stosowana w gabinetach weterynaryjnych.

Aerozole wykorzystywane do dezynfekcji pomieszczeń i sprzętu cechuje szerokie spektrum biobójcze potwierdzone badaniami naukowymi przeprowadzonym w celu uzyskania atestów (więcej w ulotce preparatu).

Dezynfekcji podlegają również powierzchnie nieinwazyjnych wyrobów medycznych.

Dodatkowo aerozole posiadają właściwości dezodorujące i eliminują nieprzyjemne zapachy znajdujące się w pomieszczeniu.

Bardzo dużą zaletą tej metody dezynfekcji jest doskonała kompatybilność materiałowa, co daje możliwość stosowania w obecności sprzętu elektronicznego bez jego szczelnego okrywania. Tym samym zabiegi nie wymagają tak dużego nakładu pracy jak ozonowanie, gdzie okrywanie/odkrywanie sprzętu przy jego dużej ilości może być bardzo czasochłonne jak i uciążliwe przy konieczności systematycznego powtarzania zabiegu.

Zamgławianie przy użyciu kanistra NDP Air Total + Green jest prostą i skuteczna metoda dezynfekcji.

Produkt jest wykorzystywany bez konieczności podłączania dodatkowych urządzeń, bez zasilania oraz skomplikowanych instrukcji obsługi. Może jej dokonać każdy przeszkolony pracownik.

Do zamgławiania można użyć poniższych aerozoli:

Preparat ten występuje w dwóch objętościach kanistrów:

• 50 ml odpowiedni do dezynfekcji pomieszczeń o powierzchni ok. 40 m³
• 300 ml odpowiedni do większych pomieszczeń ok. 150 m³

Aby czynność była skuteczna, wymagane jest tylko przeczytanie instrukcji stosowania środka do dezynfekcji w aerozolu i dobranie odpowiedniej ilości preparatu do wielkości pomieszczenia. Aby dobrać odpowiednią ilość preparatu należy dokonać przeliczeń zgodnie z poniższym schematem

 

Aerozol zawierający środek dezynfekcyjny  może być stosowany wyłącznie pod nieobecność ludzi, zwierząt i roślin w zamkniętym pomieszczeniu. Okna również powinny być zamknięte. Zalecane jest  doszczelnienie szpar, aby dyfuzja środka nie objęła innych pomieszczeń. Aby przeprowadzić zabieg dezynfekcji należy ustawić pojemnik na płaskiej, równej powierzchni.  Przed zdjęciem zabezpieczenia  należy zachować szczególną ostrożność, aby nie skierować aerozolu po otwarciu w kierunku twarzy. Po naciśnięciu i odkręceniu zaworu należy opuścić pomieszczenie.  Produkt wytworzy chmurę aerozolowa w czasie od 1-3 min. Po zakończeniu dyfuzji preparatu nie należy wchodzić do pomieszczenia przynajmniej przez 1 godzinę. Zdezynfekowane pomieszczenie należy gruntownie przewietrzyć przed kolejnym jego użyciem. Wszelkie szczegóły związane z użyciem produktu przedstawione są na karcie  charakterystyki preparatu.

 

Metoda dezynfekowania pomieszczeń z pomocą aerozolu jest idealnym uzupełnieniem podstawowych procedur mycia i dezynfekcji powierzchni metodami manualnymi jako dezynfekcja końcowa. Niesie również korzyści ekonomiczne, bo uwalniany gaz samoczynnie dezynfekuje pomieszczenie, dzięki czemu zmniejsza się czas aktywnego działania pracowników. Im więcej drobnych przedmiotów i trudnodostępnych zakamarków znajduje się w pomieszczeniu, tym większego wysiłku wymaga kompleksowe oczyszczenie sali / gabinetu, a i tak zawsze zostaną pominięte jakieś miejsca. Skuteczność zamgławiania jest na bardzo zbliżonym poziomie jak ozonowanie.

Nie ukrywamy jednak, że ekonomicznie jest to znowu metoda droższa od chemicznej dezynfekcji pomieszczeń z wykorzystaniem pracy ludzi. Z tego powodu należy go stosować w określonych sytuacjach, kiedy jest to opłacalne lub wygodne.

Dezynfekcja przez zamgławianie daje wyłącznie doraźny efekt. Cząstki preparatu neutralizują patogeny (w tym wirusy), ale nie chronią przed ponownym przedostawaniem się ich do pomieszczeń. Metoda dezynfekcji przez zamgławianie jest metodą tańszą od zlecenia ozonowania, ponieważ nie ma konieczności zakupy czy wynajmu sprzętu do wytworzenia ozonu, materiałów do okrycia sprzętów elektronicznych i czasu związanego z pracą firmy. Nie ma również potrzeby poświęcania czasu na znalezienie i ustalenie terminu usługi z firmami wykwalifikowanymi w tym zakresie. Przy konieczności cyklicznej dezynfekcji pomieszczeń nie tylko aspekt finansowy, ale i aspekt czasowy poświęcony na dodatkowe czynności około zabiegowe powinien mieć wpływ na wybór metody dezynfekcji.

Ostatnią metodą dezynfekcji powietrza w pomieszczeniach i częściowo dezynfekcji sprzętu jest wykorzystanie promieniowania UV-C

Wykorzystuje się do tego lampy przepływowe, które zaciągają powietrze z pomieszczenia (o odpowiednim metrażu), wewnątrz szczelnie zamkniętej obudowy cząstki powietrza poddane są dezynfekcji z wykorzystaniem promieniowania UV-C o potwierdzonej skuteczności biobójczej. Następnie oczyszczone powietrze jest wtłaczane przez warstwę filtrów do obiegu w pomieszczeniu.

Lampy przepływowe są całkowicie obudowane, dzięki czemu promieniowanie nie wydostaje się na zewnątrz i nie jest szkodliwe dla ludzi. To pozwala stale używać przepływowej dezynfekcji powietrza podczas obecności osób w pomieszczeniu.

Sprzedawane u nas lampy są skuteczne na obszarze:

• do 36 m² - lampa LPB 110 PRO oraz LHB 110/55 PRO
• do 20 m² - lampa LPB 72 PRO

Niektóre modele lamp zostały wyposażone w dodatkowe promienniki zewnętrzne, które pozwalają naświetlać przestrzeń gabinetów i dezynfekować je.

Promieniowanie jest skuteczne zależnie od odległości przedmiotu od lampy i czasu ekspozycji:

• 1 minutę w odległości 1 m od lampy,
• 4 minuty w odległości 2 m,
• 8 minut w odległości do 3 m. (badania potwierdzają skuteczność inaktywacyj patogenów na poziomie 99,99% w tym czasie i w tej odległości)

Aby skutecznie dezynfekować pomieszczenie w ten sposób, konieczny będzie zakup lampy hybrydowej (z zewnętrznym promiennikiem) i stojaka mobilnego, który pozwala przemieszczać lampę. Może ona wtedy także pełnić funkcję lampy przepływowej.

Więcej szczegółów na ten temat opisujemy w dziale lampy UV-C – pod produktami

Omawiane tu modele lamp UV-C mają wydajność do 8 tysięcy godzin działania, przy czym po zużyciu promiennika wymienia się go na nowy, a serwis urządzenia wymienia filtry w lampie.

Czas działania lamp wynosi:

• 1000 dni pracy po 8 h
• 666 dni pracy po 12 h

Dla niektórych firm warto też dodać, że rok ma ok. 254 dni robocze.