Tabela kompatybilności środków antyseptycznych stosowanych do ran
Opracowanie na podstawie wykładu Akademia Aesculap – serdecznie polecamy Państwu uczestnictwo w szkoleniach i webinarach.
Do śledzenia wydarzeń polecamy Państwu obserwowanie profilu Akademii na facebooku: link
Opracowanie aktualne na rok 2025 r.
Produkty nierekomendowane do stosowania na rany
Poniższe produkty z różnych przyczyn zostały uznane jako nierekomendowane do stosowania na rany, głównie z tego powodu, że po pewnym czasie od zastosowania stanowią podłoże do rozwoju niebezpiecznych szczepów patogenów.
- Rivanol 0,1%
- Woda utleniona
- Maść Borna 10%
Podkreślamy, że te środki są stanowczo nierekomendowane, w odróżnieniu od preparatów niezalecanych z poniższej tabeli.
Tabela kompatybilności środków antyseptycznych
Tabela została sporządzona głównie z uwagi na kompatybilność ze srebrem aktywnym - Ag - znajdziesz je w dziale opatrunki przeciwbakteryjne
| Rodzaj działania | Substancja aktywna | Uwagi / Kompatybilność |
| Środki bez działania przeciwdrobnoustrojowego | Płyn Ringera | Nie należy łączyć go ze srebrem aktywnym i koloidalnym |
| NaCl 0,9% | Należy zachować ostrożność przy opatrunkach zawierający srebro | |
| Działanie przeciwdrobnoustrojowe | Poliheksanidyna biguanidu/betaina (PHBM) |
Bakteriobójcza do przemywania ran Skuteczna w rozpuszczaniu biofilmu Bezpieczna do stosowania przy opatrunkach ze srebrem i srebrem kolidalnym Na chwilę obecną badania nie wykazały nabywania oporności przez bakterie na PHMB |
| Oktenidyna |
Nie należy jej łączyć z opatrunkami ze srebrem. Zachować ostrożnośc w ranach zainfekowanych Pseudomonas aeruginosa Nie stosować do ran głębokich (przetok) – ergo stosować zgodnie z przeznaczeniem |
|
| Powidon jodu (PVP Jod) |
Nie stosować powyżej 7 dni z uwagi na nabywanie oporności przez patogeny Nie łączyć z oktenidyną i srebrem Jest sporobójczy i bakteriobójczy Hamuje produkcje toksyn |
|
| Podchloryny |
Dopuszczone do użycia w przypadku braku skuteczności innych antyseptyków Są stosowane w pierwszym rzucie do płukania przetok |
|
| Niezalecane do stosowania | Chlorheksydyna |
Charakteryzuje się wyższą cytotoksycznością od powyższych substancji Ryzyko mutagenne, jest neurotoksyczna Indukcja oporności Po zastosowaniu możliwe jest opóźnienie procesu gojenia ran |
| Mleczan etakrydyny |
Cytotoksyczny, mutagenny Niska siła bójcza Ryzyko wywołania alergii Indukcja oporności Zastosowanie może promować wzrost Pseudomonas aeruginosa Po zastosowaniu możliwe jest opóźnienie procesu gojenia ran |
|
| 3% r-r nadtlenku wodoru |
Cytotoksyczny Niższe stężenia są nieskuteczne pod względem antyseptyki Jest inaktywowany przez katalazę bakteryjną i krew |
|
| Nadmanganian potasu | Skuteczne przeciwdrobnoustrojowo stężenia (0,02%) są drażniące dla skóry i powodują martwicę | |
| Kwas borny | Brak udowodnionej skuteczności przeciwdrobnoustrojowej bezpiecznych dla tkanek stężeń (stan badań na 2020 r.) |
Wskazania zastosowania antyseptyków w danych przypadkach
Stan badań na 2024 r.
W tabeli pojawiają się środki I-wyboru lub substancje o mniej skutecznym działaniu lub obarczonym ograniczeniami, ale nadal skuteczne w danym przypadku.
| Wskazanie | Skład antyseptyku | |
| Środek pierwszego wyboru | Środek drugiego wyboru | |
| Rany skolonizowane krytycznie, rany z ryzykiem infekcji | Poliheksanidyna Biguanidu (PHMB) | Oktenidyna / PE, Podchloryn sodu, srebro |
| Oparzenia | PHMB | Oktenidyna / PE, Podchloryn sodu |
| Ugryzienia, rany po wbiciunoża, rany postrzałowe (rany pourazowe) | Powidon Jodu (PVP – I) | Podchloryn sodu |
| Rany skolonizowane MDRO lub rany zainfekowane | Oktenidyna / PE (Phenoxyethanol) | Oktenidyna / PE, PHMB, srebro |
| Prewencja Zakażenia Miejsca Operowanego | PHMB | Oktenidyna / PE |
| Dekontaminacja ran ostrych i przewlekłych | Podchloryn sodu / PHMB | - |
| Płukanie otrzewnej | Podchloryn sodu | - |
| Ryzyko ekspozycji tkanki Ośrodkowego Układu Nerwowego | Podchloryn sodu | PVP – I |
| Rany bez możliwości drenażu | Podchloryn sodu | PVP – I |
Substancje antyseptyczne i ich reakcje z opatrunkami srebrowymi
Dane aktualne na 2024 r.
| Substancja antyseptyczna w obrębie opatrunku | Opis zastosowania | Uwagi |
| jony srebra (Ag) |
To najczęściej stosowana substancja przeciwdrobnoustrojowa. Hamuje podziały komórkowe. Działanie srebra charakteryzuje się niską opornością drobnoustrojów |
Nie należy stosować go u pacjentów uczulonych. Opatrunek powinien być usunięty przed badaniami obrazowymi. Przed nałożeniem opatrunku z jonami srebra powinno się unikać zmywania NaCl bądź roztworem Ringera (sprzyjają powstawaniu soli srebra) |
| polihexanidyna (PHMB) | Działanie przeciwdrobnoustrojowe na bakterie, wirusy, grzyby | PHMB można stosować razem z jonami srebra (Ag), PVP-I i każdym innym opatrunkiem. Z betainą tworzy bardzo skuteczny preparat do zmywania antyseptycznego |
| oktenidyna (OCT) |
Modyfikuje funkcje błony komórkowej drobnoustrojów. Działa na bakterie, wirusy, grzyby |
Nie należy go stosować w połączeniu z opatrunkami srebrowymi (Ag). Nie należy płukać przetok. Należy zachować ostrożność w przypadku ran zainfekowanych przez Pseudomonas aeruginosa
|
| powidon jodu (PVP-I) | Uwolniony z kompleksu jod wykazuje działanie bakteriobójcze na bakterie Gram-dodatnie i Gram- ujemne, prątki, wirusy, grzyby, drożdżaki, pierwotniaki oraz zarodniki, nie powodując powstawania oporności. Większość form wegetatywnych drobnoustrojów zostaje unieszkodliwiona w ciągu 15- 30 sekund. |
Nie stosować powyżej 7 dni. Nie stosować u pacjentów ze schorzeniami tarczycy oraz uczulonych. Nie stosować w połączeniu z opatrunkami z jonami srebra (Ag) |